Leestijd: 10 minuten

Een afwijkend artikel op de GeopendeDeur.online… Een zeer gewaardeerde vriendin is enorm fan van de musical Les Miserables. Hierdoor kwam het lied ‘Ster’ te sprake. Een dramatisch lied over Javert, de dienaar van het recht, die zo krampachtig de wet wil handhaven, dat hij gerechtigheid de rechtvaardigheid laat vernietigen. Dit eindigd in zijn zelfmoord. Deze klassieke agnost is een prachtige presentatie van de strijd tussen wettiscisme en geloof. Een literair kunstwerk van revolutie, christelijke mystiek, hoop en wanhoop. Kijk, luister en pas de wijsheid toe…

Disclaimer

Wie christelijk of religieus onderlegd is zal meer diepgang mogelijk nog zien als wat hier wordt beschreven. Voor wie niet gelovig is bevat dit veel nieuwe elementen. En laten we eerlijk zijn, het gaat over één van de moeilijkste hoofdstukken uit de Bijbel. Daarom zal voor de één het te veel informatie achtergrondinformatie bevatten en voor de ander het boven zijn pet gaan. Daarom kan je onderaan dit artikel reageren en discussieren. Ik daag je uit! Ik kan niet in Victor Hugo’s hoofd kruipen, maar wel de schoonheid in zijn meesterwerk zien. Wat zie jij?

1. Video: Het lied ‘ster’ uit Les Miserables

De huidige productie van dit lied mag niet worden gepresenteert op het internet. Hoewel onderstaande video niet uit een grote productie komt, is dit wel een van de mooiste uitvoeringen, naar mijn smaak.  

{youtube}https://m.youtube.com/watch?v=Yn2p66KK-uM{/youtube}

1.1 Tekst van het lied ‘Ster’ uit Les Miserables

Ster, buiten in ’t donker
Daar vlucht nu een man die wetten verboog
Wetten verboog, God is getuige
Dat ik niet rust, tot we staan oog in oog
Tot we staan oog in oog
Hij zoek z’n weg in het zwart
Mij is het licht geopenbaard
Ieder mens, die rechtschapen zal leven
Wordt ook gespaard
Maar maak je de val, die Lucifer viel
Val jij in ’t zwaard
Ster, licht in duizendvoud
Licht in het duister, jij schept de orde
In chaos en nacht, jullie zijn schildwachten
Stralend en sterk, houd in ’t donker de wacht
Houd in ’t donker de wacht
Elk weet waar hij moet staan
Elk houdt z’n koers, uur na uur
De ieder seizoen zich herhalende baan
Is van eeuwige duur
Maar maak je de val die Lucifer viel
Val jij in ’t vuur
En zo moet het zijn, zo staat het geschreven
Op de deurpost van ’t paradijs
Hij, die mocht falen, hij, die valt
Betaalt de prijs
Heer, mijn verlangen
Laat me hem vangen dat smeekt Javert
Eerder rust ik niet, ik zweer dit als plicht
Bij het licht van de ster

2. Javert

2.1 Het karakter Javert en slaaf van de wet

Het karakter Javert in Les Miserables, is door Victor Hugo als rolmodel voor agnosten gecreëerd. Victor Hugo zag echter in dat je daarmee terug was in het Jodendom, waar het strikt leven is naar de regels. Javert is een verpersoonlijking van de brief van Paulus aan Galatia, Galaten 3 tot en met 5. Lees dat als je goed wakker bent heel rustig door. Een hele ingewikkelde tekst, die een korte toelichting nodig heeft, omdat anders de teksten helemaal onbegrijpelijk zijn. Je moet namelijk weten dat de Joden de Wet (Thora) kregen bij de Horeb in de Sinai-woestijn en deze werd bij de volgende generatie herhaald en vanaf de berg Ebal werd voorgelezen de zegeningen bij het onderhouden van de wet en daar tegenover lag de berg Gerizim waar vanaf de vervloekingen werden voorgelezen, als zij zich niet aan de wet hielden. De wetten waren zeer rechtvaardig, hoewel ze destijds soms dwingend onzinnig leken, blijken ze naadloos aan te sluiten bij de moderne wetenschap. Tegenover elke zonde stond een offer of als het te grof voor woorden was, de doodstraf. In de praktijk kon niemand zich 100% er aan houden en je zou allicht een foutje over het hoofd zien, waardoor je onder een vloek kwam te staan. Je moest daar bij elkaar op letten, want als een familielid, dorpsgenoot of landgenoot zondigde, waren de gevolgen er voor zijn omgeving. De kern uit Galaten 3-5 pak ik uit de teksten: 

‘Iedereen die uit de werken van de wet zijn, zijn onder de vloek. Er staat immers geschreven: Vervloekt is ieder die niet blijft bij alles wat geschreven staat in het boek van de wet, om dat te doen.’

‘Voordat het geloof echter kwam, werden wij door de wet bewaakt, als gevangenen opgesloten, totdat het geloof geopenbaard zou worden.’
Galaten 3:10 en 23 

‘Maar toen de volheid van de tijd gekomen was, zond God Zijn Zoon uit, geboren uit een vrouw, geboren onder de wet, om hen die onder de wet waren, vrij te kopen, opdat wij de aanneming tot kinderen zouden ontvangen. Dus nu bent u geen slaaf meer, maar een zoon; en als u een zoon bent, dan bent u ook erfgenaam van God door Christus.’
Galaten 4:4-5, 7

‘Sta dan vast in de vrijheid waarmee Christus ons vrijgemaakt heeft, en laat u niet weer met een juk van slavernij belasten. Want u bent tot vrijheid geroepen, broeders, alleen niet tot die vrijheid die aanleiding geeft aan het vlees; maar dien elkaar door de liefde. Want de hele wet wordt in één woord vervuld, namelijk hierin: U zult uw naaste liefhebben als uzelf.’
Galaten 5:1, 13-14 

2.2 De betekenis van Javert

De naam Javert(s) betekend ‚Zoon van Jafeth‘. Jafeth is de 3^e zoon van Noach of Noah. Globaal kwam uit Sem de Joodse en een deel van de Midden-Oosten (Semitische volken, anti-semitisme). Cham is de voorvader van de zwarte bevolkingsgroepen en Jafeth van de Europese bevolking. De Europese bevolking kwam bekend te staan om hun zeer strikte geloofsovertuiging. Het genialen is dat Javert strikt leeft naar de wet, maar zonder God en daarmee in wanhoop onder de vloek gaat leven.

3. Lucifer

3.1 De Morgenster als Jezus of het goede

De naam Lucifer betekend ‚Lichtbrenger, Lichtdrager of Dageraad‘. Doordat de Europese kerk Lucifer als naam voor Satan is gaan gebruiken, heeft dit een hele negatieve klank gekregen. Dit is maar deels terecht. De ster die de naam Lucifer draagt is de Morgenster of Avondster. Eigenlijk is dit geen ster, maar de planeet Venus. De planeet die van ouds het baken was voor de zeelui om de koers te bepalen. Het is gelijk ook de meest dodelijke planeet in het melkwegstelsel, door de enorme hoeveelheid zwavel en de extreme hitte die geen druppel vocht toelaat. (Symbool van de hel) De Morgenster of Lucifer kan van zichzelf geen licht geven, nog koers houden. Door de weerkaatsing van de Zon (genade of geloof) geeft zij licht en door de kracht van de maan (wet) kan ze koers houden. In het Jodendom wordt de Messias aangekondigd als de Ster die opkomt in Jakob (Numeri 27:17) en zal opkomen als de Zon der Gerechtigheid als de wereld in duisternis is gehuld (Jesaja 9:1-6). Jezus wordt geïdentificeerd als de Morgenster of Lucifer als de Vertegenwoordiger van het goede. (Openbaringen 22:16) Maar ook de mensen die het goede verkiezen ontvangen de Morgenster als symbool van erkenning. (Openbaringen 2:28) Zie Ieder mens, die rechtschapen zal leven wordt ook gespaard. De wereldgeschiedenis begint met Lucifer als het Licht in Genesis 1 en de wereldgeschiedenis eindigt de triomf van Jezus als het Licht.

3.2 De Morgenster als Satan of het kwaad

Bij de aanvang van de wereldgeschiedenis worden er 7 aartsengelen aangesteld, boven alle engelen, waarvan Lucifer als de Engel des Lichts het hoofd is. Maar al vrij snel komt hij in opstand, omdat hij niet Gods rechterhand wil zijn, mijn Zijn gelijken. (Genesis 3) Hierop wordt hij uit de hemel gegooid, samen met zijn volgelingen, de demonen of gevallen engelen. Met als gevolg de zondeval, waardoor het kwaad in de wereld is gekomen. Dit gebeurt niet door een keiharde leugen, maar door de enige geldende wet, iets te verbuigen.(Daar vlucht nu een man die wetten verboog, God is getuige)Na een paar honderd jaar weet Lucifer medestanders in de hemel op te trommelen die zich vergrijpen aan de vrouwen, waar de Nephilims of reuzen uit voort zijn gekomen en agressie en bruut geweld de overhand op aarde krijgen. (Genesis 6:1-5 en buiten de Bijbel het 1^e boek van Henoch). Later beschrijft Jesaja deze val in een profetisch lied: 

‘Hoe bent u uit de hemel gevallen, morgenster, zoon van de dageraad! U ligt geveld op de aarde, overwinnaar over de heidenvolken! En ú zei in uw hart: Ik zal opstijgen naar de hemel; tot boven Gods sterren zal ik mijn troon verheffen, ik zal zetelen op de berg van de ontmoeting aan de noordzijde. Ik zal opstijgen boven de wolkenhoogten, ik zal mij gelijkstellen met de Allerhoogste. Echter, u bent in het rijk van de dood neergestort, in het diepst van de kuil!’ 
Jesaja 14:12-15

Hieraan refereert het refrein: ‚Maar maak je de val die Lucifer viel, val jij in ’t vuur‘ Aan het einde van de wereldgeschiedenis zal Lucifer een grote opstand leiden door een persoon aan te stellen als de antichrist die de wereld door manipulatie en machtsvertoon zal overheersen, nadat de politieke leiders vrijwillig de macht aan hem hebben overgedragen. Na 3,5 jaar verbreekt hij zijn beloften, wordt vermoord, komt weer tot leven en ontpopt zich als het kwaad. 3,5 jaar daarna wordt hij ter val gebracht door Jezus en voor 1000 jaar gebonden en op zijn plaats gehouden. Daarna breekt hij volkomen (duizendvoud) machtsvertoon los als hij wordt losgelaten en laat de wereld ten ondergaan in een apocalyptische wereldoorlog (Armageddon). Zie: Ster, licht in duizendvoud. Gelijk heeft God echter ook de komst van Jezus als het goede voorzegt in de belofte in 1000 generaties (of wel eeuwig). In deze strijd wordt Lucifer de demoon verslagen en met al zijn trawanten in het eeuwige vuur gestort. Dus ook de val in het vuur is dubbel. Elke zin heeft een dubbele betekenis. Het beschrijft het verhaal van het goed en het kwaad en een enkele keer, zoals hier, verteld het 2 verhalen over het kwaad. 

4. Kruisreferenties

4.1 Gevallen in het zwaard

Er worden veel kruisreferenties gemaakt met andere verhalen. Zo staat er ‚Maar maak je de val, die Lucifer viel, val jij in ’t zwaard‘ verwijst naar de voorganger van de beroemde koning David, koning Saul. Saul was een bescheiden man die vurig, vaak heroïsch was en een hoog rechtvaardigheidsgevoel had. Hij was echter ook een tikkeltje eigenzinnig waardoor zijn goede daden nogal eens ontspoorde in kwaad. Hierop werd hij door God verstoten en werd psychisch ziek en ging steeds krankzinniger om met zijn gevoel van rechtvaardigheid. Wanhopig bleef hij tot de dag van zijn dood vechten met het kwaad, wilde weer naar het goed gaan en dreef daarna weer af in het kwaad. Uiteindelijk pleegt hij, op een vrij ongebruikelijke en moeilijk uitvoerbare wijze, zelfmoord door zich in zijn eigen zwaard te laten vallen.  

4.2 Dwaalsterren, Wachters en Seizoenen

Ook wordt er gerefereerd aan de brief van Judas, die citaten gebruikt uit het 1^e boek van Henoch. Daarin staat: 

‘En de engelen die hun oorspronkelijke staat (goed en dienstbaar) niet hebben bewaard, maar hun eigen woonplaats (de hemel) verlaten hebben, heeft Hij voor het oordeel van de grote dag met eeuwige boeien in de duisternis in verzekerde bewaring gesteld. Evenzo is het met Sodom en Gomorra, en de steden eromheen, die op dezelfde wijze als zij hoererij bedreven hebben en ander vlees (demonen met mensen) achterna zijn gegaan. Zij liggen daar als een waarschuwend voorbeeld, doordat zij de straf van het eeuwige vuur ondergaan. Zij zijn wilde golven van de zee, die hun eigen schanddaden opschuimen, dwaalsterren, voor wie de diepste duisternis tot in eeuwigheid bewaard wordt.’
Judas 1:6-7, 13 

Hieraan wordt gerefereerd als er staat in het lied: Licht in het duister, jij schept de orde in chaos en nacht. Jullie zijn schildwachten, stralend en sterk, houd in ’t donker de wacht. Elk weet waar hij moet staan. Elk houdt z’n koers, uur na uur. De ieder seizoen zich herhalende baan, is van eeuwige duur. In het boek Henoch wordt verteld hoe diverse demonen en aan de hemel als dwaalsterren verschijnen. Maar als straf voor hun ongehoorzaamheid worden zij geketend, zodat zij niet van hun plaats kunnen komen, tot de Dag des Oordeels. Deze sterren zullen aan de hemel staan als bakens van de seizoenen, die niet zullen ophouden te bestaan tot de hemel en aarde met een donderend geraas zal vergaan. Deze sterren worden ook wel de Wachters genoemd. Dit is even als met elke andere zin ook de naam voor beschermengelen van de 70 volken die de aarde, de vrede, ziekte en rijkdom en armoede in balans houden, totdat de antichrist uit de dood terugkeert. 
Wachters zijn ook een classificatie van engelen en dus ook van demonen. Het eerste boek van Henoch is getiteld ‘Het boek der Wachters’. Dit verwijst naar hun (oorsponkelijke) taak als ook naar het feit dat de demonen in gebonden toestand hun plaats niet kunnen verlaten. God stelt echter ook mensen als wachters aan in het 1e Verbond of Oude Testament onder de profeten Jeremia en Ezechiel. Later wijst Paulus er ook op dat in het 2e Verbond of Nieuwe Testament ook mensen zullen aangesteld zijn als wachters. Hun taak is in het bijzonder te letten op de tekenen der tijden. Zij moeten het kwaad ontmaskeren, als laatste wachters van de wereld. Zij moeten aan de ene kant de kerk beschermen (die dit waarschijnlijk niet zullen waarderen) als ook de wereld waarschuwen voor wat er op handen is. Een duidelijke typering hiervan zien we in het apocalyptische bijbelboek de Openbaringen van Jezus Christus aan Johannes, als Johannes in een visioen ziet hoe de Twee Getuigen opstaan op de straten van Jeruzalem, terwijl ze worden bekleed met Goddelijke macht, het oordeel aankondigen, uiteindelijk worden vermoord en daarna weer opstaan uit de dood. Het meest kenmerkende aan een wachter waren zijn twee instrumenten: een hoorn, bazuin of sjofar en het zwaard. De sjofar te waarschuwen en het zwaard om te verdedigen. Precies de taken die zowel engelen, demonen als menselijke wachters vervullen. In de Openbaringen wordt er ook gesproken over machtige engelen die op de bazuin blazen om de laatste oordelen over de aarde te voltrekken, vanwege hun wetteloosheid. Precies het conflict waar Javert in is beland.

4.3 De poorten van het paradijs

Tot slot wordt er gerefereerd aan de geschreven woorden op de poorten van het paradijs. Dit refereert naar het hoogtepunt van de Joodse religie, de Sjema Yisrael, waar staat dat ouders de taak hebben om woorden van de wet op de deurposten van hun huis te schrijven en in de harten van hun kinderen kerven. Deze kent een tegenhanger (wat de Sjema niet fout of ongedaan maakt): Volgens de Joodse overleveringen schreef God op de poort van het paradijs: De rechtvaardige zal uit het geloof leven. Deze letterlijke zin vind je in de Bijbel terug in Romeinen 1:17. Deze zinsnede wordt gezien als de kern van het christendom. En daarmee kom je weer helemaal terug bij het begin: Galaten 3-5. Onder de wet en regels leef je als slaaf, maar vanuit geloof leef je als kinderen van God vrij onder de genade.